Παρουσιάστηκε «Το καμίνι που δροσίζει» του Γιώργου Φραντζολά

Αντίσταση στη βία και το μηδενισμό

Ρεπορτάζ: Νάντια Νάκου

«Το καμίνι που δροσίζει» είναι ο τίτλος του βιβλίου του φιλόλογου και μουσικού κ. Γιώργου Φραντζολά που παρουσιάστηκε προχθές στην κατάμεστη αίθουσα του ιδρύματος θρακικής τέχνης και παράδοσης. Τον προλόγισαν ο κ. Σκιάς, Πρόεδρος του ΠΑΚΕΘΡΑ που ανέλαβε την έκδοση του βιβλίου και ο κ. Δημήτρης Βλάχος, φιλόλογος που έγραψε το εισαγωγικό κείμενο με τίτλο: «Σε αναζήτηση της αυθεντικής ύπαρξης». Έργα ζωγραφικής του κ. Γιάννη Μενεσίδη,αλλά και κοχύλια από την μεγάλη του συλλογή το αναδεικνύουν ακόμη περισσότερο.

Το βιβλίο περιλαμβάνει δοκίμια και διαλέξεις για τη μουσική της γλώσσας και τους μυστικούς ρυθμούς του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη. Αναφέρεται στο φυσικό περιβάλλον, τον άνθρωπο και τη σχέση τους στα διηγήματα του Παπαδιαμάντη. Μια προσέγγιση με οικολογικές και θεολογικές προεκτάσεις. Η έκδοση του ΠΑΚΕΘΡΑ συμπίπτει με τα 100 χρόνια από τον θάνατο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη (2 Ιανουαρίου 1911) και τιμά τη μνήμη του μεγάλου μας λογοτέχνη.

Τα λόγια του συγγραφέα κ. Γιώργου Φραντζολά αποτέλεσαν για άλλη μια φορά ένα καμίνι που δροσίζει τις καυτές σκέψεις μας, λόγω της γενικότερης κρίσης που κυριαρχεί και μας απασχολεί. Ο ίδιος αναφέρει: «Ως τίτλος βιβλίου σημαίνει την καρδιά των δημιουργών, που φλέγεται και τους πυρπολεί, αλλά με το έργο τους δροσίζουν με ελπίδα τις καρδιές μας».

Στην ομιλία του ανέφερε:

"Είναι Πέμπτη απόγευμα, προχωρημένο. Σκοτείνιασε. Έχει ήδη βραδιάσει. Από το πρωί στην Ξάνθη χιονίζει. Τώρα έχει κόψει αρκετά, αλλά ο Βοριάς, ο Καικίας των αρχαίων ή η Τραμουντάνα των θαλασσινών – βορειοανατολικός άνεμος – γνωστός θαμώνας της πόλης μας, λέει τα δικά του. «’Κούγω τον άνεμο κι αχάει» που λένε τα ηπειρώτικα τραγούδια. Ακούω τις σπηλιάδες του, τις ριπές του δηλαδή, και θυμούμαι την παροιμία «γέρο βοριά αρμένιζε και νότο παλληκάρι». Αλλά δεν καταλαβαίνω τίποτα από όλα αυτά τα μουρμουρητά και τις απειλές που εκσφεντονίζει. Μόνο κάθομαι μπροστά σε μια σόμπα και κοιτάω αυτό το ζωντανό πράμα, τη φωτιά, να τρώει – άλλο ζωντανό πράμα – το ξύλο. Έχω γυρισμένη την πλάτη μου στην οθόνη της τηλεόρασης και παρ’ όλα αυτά οι συνειρμοί μου με επιστρέφουν στο συγκρουσιακό τοπίο που αναθυμιάζουν τα δελτία των ειδήσεων. Αδύνατο να μείνεις ανεπηρέαστος από το περιβάλλον που ζεις. Σε πολιορκεί από παντού: από τις αισθήσεις στο νου, από κει στην καρδιά, στις αναμνήσεις, τους συνειρμούς, στις σκέψεις, στις αποφάσεις. Θυμάμαι ένα κινέζικο ποίημα που μιλάει για έναν άνθρωπο που αποσύρεται από τον πολύ κόσμο, και νιώθω όλο και πιο αποξενωμένος από όλους εκείνους που εκφράζουν τον έρωτά τους μέσα στον ανταγωνισμό του τάγκο και λύνουν τα προβλήματά τους πνίγοντας τους θύτες τους, και ίσως όχι μόνο αυτούς, στο αίμα. Η βία που έρχεται στον κόσμο, πιο αδυσώπητη, πιο ξεδιάντροπη, σαν μεγάλο κύμα, σαν το μεγάλο κύμα του Χοκουζάι, απασχολεί τη σκέψη μου και τα συναισθήματά μου.

Νιώθω πως το βιβλίο αυτό που δουλέψαμε τον τελευταίο χρόνο μαζί με τη σύζυγό μου και τους φίλους μου είναι μια αντίσταση στη βία και στο μηδενισμό. Όχι μόνο γιατί ασχολείται με αισθητικές αξίες όπως ο ρυθμός για παράδειγμα. Αλλά γιατί όπως επισημαίνει ο τίτλος του Δημήτρη βρίσκεται σε αναζήτηση της αυθεντικής ύπαρξης. Της αυθεντικής ζωής. Μακριά από το βόλεμα και τη δηθενιά της Αθήνας και του από παντού απόπατου, που τη μυρουδιά του τη συνηθίσαμε τόσο που θα μας γίνει δύσκολο να την ξεμάθουμε τα επόμενα χρόνια.

Νιώθω ότι ο κόσμος-μας θέλει να μας οδηγήσει στα όρια της αντοχής μας. Υπακούω στη ρήση του Ελύτη:

Όπου και να σας βρίσκει το κακό, αδελφοί,
όπου και να θολώνει ο νους σας,
μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό
και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη.
Η λαλιά που δεν ξέρει από ψέμα
θ' αναπαύσει το πρόσωπο του μαρτυρίου
με το λίγο βάμμα του γλαυκού στα χείλη.

Ένας φίλος μου που διατηρεί ιστολόγιο έχει αναρτήσει ένα κείμενο στο ιστολόγιό του. Κορφολογώ φράσεις που θα μπορούσαν να βρίσκονται μέσα στο ΚΑΜΙΝΙ ΠΟΥ ΔΡΟΣΙΖΕΙ. Το ‘γραψε στην Αθήνα, στην περιοχή του Αγίου Παντελεήμονα, άλλο καμίνι, εκεί που γίνονται τώρα οι φασαρίες.

 [τώρα που διορθώνω, γράφει, για πολλοστή φορά αυτό το κείμενο, ο άνεμος φυσά απότομα ανάμεσα στα κτήρια με τρόπο τρομακτικό αλλά ευχάριστο, όταν κάθεσαι μέσα στην ζέστη του σπιτιού. Πριν από λίγο διάβασα πως στον δρόμο μου λίγα στενά πιο κάτω από το σπίτι μου, από εδώ που (σας) γράφω, σκότωσαν με μαχαίρι κάποιον για να του πάρουν το κινητό του. Εχτές. Τις πρωινές ώρες. Στο σπίτι μου δεν ακούγεται τίποτ' άλλο από τον ανεμιστήρα του υπολογιστή και τα παράθυρα που χτυπάνε. Η καρδιά μου σα να βαραίνει και δε θέλω αυτό να με νικά και δε θέλω να υπάρχει μέσα στο κείμενο μου σαν συναίσθημα αδούλευτο. Ανακαλώ λοιπόν τη μνήμη του ουρανού της Ελευσίνας, γεμάτου με Ψαρόνια πριν μια εβδομάδα, το σμήνος των πουλιών να συστέλλεται και να διαστέλλεται στον ουρανό σα μια τεράστια καρδιά που τρίζει. ]
Συνεχίζω με το δικό μου τρόπο το κείμενό του φίλου μου:

Μπροστά στην κρίση που ζούμε με πιάνει ένα γινάτι. Θυμάμαι το Νίκο Γκάτσο που έβγαλε το ποίημα Αμοργός, καλοτάξιδο στην ιστορία της νεοελληνικής ποίησης. Μέσα στην κατοχή το εξέδωσε, το 1943. Και εξέδωσε και αρκετά αντίτυπα σε χαρτί πολυτελείας 80 γραμμαρίων. Το γράφει στον κολοφώνα. Για φαντάσου. Μέσα στην κατοχή χαρτί πολυτελείας 80 γραμμαρίων. Και πεινούσανε. Και οι καθηγητές εξετάζανε τους φοιτητές τυλιγμένοι σε κουβέρτες.

Μπροστά στην κρίση που ζούμε με πιάνει ένα γινάτι. Γινάτι, όπως εξηγεί ο Παπαδιαμάντης, δε θα πει οργή, αλλά μια δημιουργική ροπή για να αντισταθούμε με δημιουργικό τρόπο στην καταστροφικότητα που κάθεται στο θρόνο της εποχής μας παρέα μαζί με το μηδενισμό και κάνουνε χάζι των ανθρώπων τα βάσανα. Όχι όπως οι καλλιτέχνες, που γίνεται η ψυχή τους κομμάτια μαζί με τους ήρωές τους. Όχι όπως οι αληθινοί άνθρωποι που πληρώνουν ή καλύτερα βιώνουν δυό φορές τη καταστροφή. Τη μια προβλέποντάς την και τη άλλη περνώντας την μαζί με τους άλλους. Αυτοί αναίτιοι.

Όσο για το γινάτι, διαβάζω μικρό απόσπασμα από το διήγημα «Ο Κοσμολαΐτης» του Παπαδιαμάντη:

«Ο κυρ Μικέλης ο Βάλθης, εντόπιος οικοκύρης, σεβάσμιος πρεσβύτης, όστις τον ετίμα διά της φιλίας του, τον επαρηγόρει συχνά, άμα τον έβλεπε στεναχωρημένον. ( τον Καλοχεράκη. Έναν τύπο που διήρχετο τον βίον του εν ραστώνη, τεμπελιάζοντας δηλαδή).

          -Υπομονή και φόρτσο γινάτι! του έλεγε.

          Ο Καλοχεράκης περισσότερον εφουρκίζετο όταν ήκουε την φράσιν αυτήν. Αλλ' ο κυρ Μικέλης του εξήγησεν ότι «γινάτι» δεν σημαίνει οργή αλλά θυμός, ότι αδύνατον να έχει τις υπομονήν εάν δεν έχει «φόρτσο γινάτι», δηλ. ισχυρόν θυμόν. (Θυμός εννοεί θυμικό, δηλαδή ισχυρή βούληση).

          -Πρέπει να μάθεις να σηκώνεις πειρασμό, του έλεγε».

Κλείνοντας αυτά τα εισαγωγικά για ΤΟ ΚΑΜΙΝΙ ΠΟΥ ΔΡΟΣΙΖΕΙ θα ήθελα να προσυπογράψω αυτά που γράφει ο φίλος μου στο ιστολόγιό του. Και ζει μέσα στο κέντρο της Αθήνας. Και ξέρετε τι σημαίνει αυτό. Γράφει λοιπόν:

«δεν υποστηρίζω πως κάποια άλλη εποχή ήταν τέλεια… Αντίθετα σε όσους υποστηρίζουν πως κάποια εποχή ήταν η σωστή (το θέμα έχει παγκοσμίως παραλλαγές αλλά τα δικά μας φανταστικά καταφύγια είναι συνήθως η Ελληνική Αρχαιότητα και το Βυζάντιο).
Καμμία εποχή δεν υπήρξε τέλεια, ούτε καν υποφερτή, για την ανθρωπότητα.
Όμως η έπαρση του ανθρωπισμού και οι ανοησίες που έχει προβάλλει σε οποιαδήποτε άλλη πολιτισμική εκδήλωση της ανθρωπότητας πέφτουν τώρα πάνω του. Θα αναγκαστούμε με σεβασμό να ξαναδούμε πράγματα που πριν αγνοούσαμε πεισματικά(-υποκριτικά).

Τώρα μπορούμε να συναντηθούμε με περισσότερη ειλικρίνεια. Τώρα μπορούμε να μιλήσουμε για πράγματα που όλοι τα θέλανε λυμένα. Τώρα μπορούμε να πάμε πέρα από την Απελπισία και την Ευτυχία. Μπορούμε να μιλήσουμε με όρους ουσίας ακόμα και για την Αγάπη...

[Δια την αντιγραφήν], όπως θα έγραφε και ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Ο υποφαινόμενος.

Τα προσυπογράφει όλα.

Σας ευχαριστώ πολύ.

*Ο Γιώργος Φραντζολάς ασχολήθηκε με τη σύνθεση, τη στιχουργική, ποίηση-  πεζογραφία και τις λογοτεχνικές μελέτες. Έχει εκδώσει 2 δισκογραφικές δουλειές: Το «ΝΥΧΤΑ ΑΠΟ ΣΕΝΤΕΦΙ» και το «ΕΔΩ ΞΥΠΝΟΥΝ ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ».

*Πεζογραφήματά του και δοκίμια, έχουν δημοσιευτεί σε διάφορα περιοδικά λόγου και τέχνης, τα περισσότερα από αυτά στο περιοδικό ΙΝΔΙΚΤΟΣ.