Οδοιπορικό στις Πρέσπες

Γράφει η Πωλίνα Καπετάνου

Μόλις 47 χιλιόμετρα από την πόλη της Φλώρινας, οι Λίμνες της Πρέσπας αποτελούν φυσικής ομορφιάς στολίδια για την πατρίδας μας καθώς είναι ένας από τους πιο σημαντικούς υγροτόπους και υδροβιότοπους ολόκληρης της Ευρώπης. Ένας προορισμός που σίγουρα θα σας αφήσει με τις πιο όμορφες εντυπώσεις και θα σας γυρίσει πίσω στο χρόνο.

Από την αρχή του ταξιδιού μέχρι τον τελικό προορισμό, η διαδρομή αποτελεί από μόνη της έναν αξέχαστο προορισμό. Διασχίζοντας το όρος Βαρνούντας, παρατηρεί κανείς τον πλούτο της φύσης με πολλά είδη χλωρίδας, το χιονοδρομικό κέντρο Βίγλα, χιονισμένο ακόμα και στα τέλη του Απρίλη και από ένα σημείο και μετά επικεντρώνεσαι στο βαθύ γαλάζιο των δύο λιμνών, στο δυτικό τμήμα του βουνού, εκεί όπου βρίσκεται και το Εθνικό Πάρκο των Πρεσπών. Από κει μπορεί κανείς να καταλάβει γιατί η περιοχή των Πρεσπών και κατ’ επέκταση ο νομός της Φλώρινας, αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της πατρίδας μας, καθώς βρίσκονται στο Βορειοδυτικό τμήμα της χώρας μας και αποτελούν το φυσικό όριό μας με τις γειτονικές χώρες, FYROM και Αλβανία.

Η αξία του τεράστιου φυσικού αυτού πλούτου αναγνωρίστηκε πρόσφατα και έτσι οι Λίμνες, Μικρή και Μεγάλη Πρέσπα, κατατάσσονται δικαίως στους πλέον φημισμένους υδροβιότοπους, οι οποίοι προστατεύονται διεθνώς από την συνθήκη RAMSAR. Έχει χαρακτηριστεί ως Εθνικός Δρυμός και ως περιοχή ειδικά προστατευόμενη και ιδιαίτερα σημαντική για τα πουλιά, καθώς αποτελούν ένα μοναδικό οικοσύστημα, στο οποίο η γεωγραφική θέση, σε συνδυασμό με το κλίμα και τη σύνθεση χλωρίδας και πανίδας, αποτελούν άριστες συμβιωτικές συνθήκες για την ύπαρξη και διατήρηση ορισμένων σπάνιων έμβιων ειδών.

Κατά την επίσκεψή μας στις Πρέσπες και συγκεκριμένα στο χωριό Ψαράδες, το μοναδικό ελληνικό χωριό της Μεγάλης Πρέσπας και το πιο βορειοδυτικό σημείο της Ελλάδας, τα βλέμματά μας έπεσαν κατευθείαν στα σπάνια είδη των πουλιών, αργυροπελεκάνων και κορμοράνων, όπως και στο σπάνιο είδος μικρόσωμων αγελάδων «νάνων». Η πρώτη μας κίνηση ήταν να κατευθυνθούμε προς τις βάρκες και να ζητήσουμε να μας ξεναγήσουν στην λίμνη για να προλάβουμε την βροχή. Οι άνθρωποι φιλόξενοι και ευγενικοί. Μας βοήθησαν να μπούμε στην βάρκα και έτσι ξεκίνησε η νέα «πλωτή», αυτή τη φορά, διαδρομή μας.

Σε όλη τη διάρκεια ο οδηγός ήταν και ξεναγός μας, λέγοντάς μας για την ιστορία της Πρέσπας, για τα σύνορα και πως αυτά διαμορφώθηκαν με το πέρασμα του χρόνου, για τη ζωή των κατοίκων του χωριού αλλά κυρίως για τα ασκηταριά, τη βυζαντινή και μεταβυζαντινή εκκλησιαστική αρχιτεκτονική της περιοχής. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής παρατηρήσαμε πάνω στα βράχια διάφορες αγιογραφίες, οι λεγόμενες «βραχογραφίες», οι οποίες χρονολογούνται από τον 12ο και 13ο αιώνα. Η Παναγία η Ελεούσα και η Παναγία η Βλαχερνίτισσα αποτελούν τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα βραχογραφιών, τις οποίες μπορεί κανείς να δει μέσα από τη βάρκα στο μικρό κόλπο των Ψαράδων.

Βγαίνοντας από το γραφικό όρμο, παρατηρεί κανείς το πρώτο ασκηταριό, αυτό της Μεταμόρφωσης. Το παλαιότερο ασκηταριό, χτισμένο τον 13ο αιώνα, βρίσκεται σε έναν γραφικό όρμο, σε μια μικρή σπηλιά από όπου μπορούμε να το προσεγγίσουμε ανεβαίνοντας μια μικρή σκάλα. Επιλέξαμε να συνεχίσουμε την ξενάγηση για να προλάβουμε να δούμε και τα υπόλοιπα και να επισκεφτούμε και το τελευταίο ασκηταριό της Παναγίας Ελεούσας ή του Αγίου Πέτρου, που ήταν αρκετά μακριά. Το επόμενο ασκηταριό ήταν της Μικρής Ανάληψης το οποίο χρονολογείται στον 15ο αιώνα και στην κόγχη του ιερού σώζονται κάποιες τοιχογραφίες.

Το ωραιότερο και σε καλύτερη κατάσταση ασκηταριό είναι αναμφίβολα της Παναγίας Ελεούσας, το οποίο είναι χτισμένο 40 μέτρα από την επιφάνεια της λίμνης. Ένα ξεχωριστό εκκλησάκι μέσα σε μια σπηλιά από όπου μπορεί κανείς να θαυμάζει το μεγαλείο του Θεού. Σταματήσαμε με τη βάρκα και αρχίσαμε να ανεβαίνουμε ένα ένα τα 184 σκαλιά, χαζεύοντας τα σπάνια είδη φυτών και φυσικά τη θέα. Μόλις φτάσαμε στο πάνω μέρος της σπηλιάς βρεθήκαμε μπροστά από ένα μονόχωρο βυζαντινό ναό, σε πολύ καλή και συντηρημένη αρχιτεκτονική, με εκπληκτικές αγιογραφίες από τον μοναχό Ιωαννίκιο, με την τοιχογραφία της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας, στην χαμηλή είσοδο, να υπερισχύει. Η πιθανή ημερομηνία ανέγερσης του ναού χρονολογείται γύρω στο 1409.    

Ο καιρός άρχισε να χειροτερεύει και σύμφωνα με τις προβλέψεις του οδηγού μας θα ερχόταν βροχή και αρκετά μεγάλου ύψους κύματα. Έτσι, πήραμε το δρόμο της επιστροφής κάνοντας μια τελευταία στάση, πριν μπούμε στον όρμο, στο τελευταίο ασκηταριό του Αγίου Αθανασίου, το οποίο λόγω καιρικών συνθηκών δυστυχώς δυσκολευτήκαμε να καταλάβουμε ακόμα και την ακριβή του θέση.

Μετά από μιάμιση ώρα περίπου «πιάσαμε στεριά» και η αμέσως επόμενη κίνησή μας ήταν να δοκιμάσουμε τις παραδοσιακές γεύσεις του χωριού. Κατευθυνθήκαμε με γρήγορα βήματα καθώς η βροχή άρχιζε να δυναμώνει και μπήκαμε στη μικρή αλλά ζεστή και καθαρή ταβερνούλα. Καθίσαμε δίπλα στη ξυλόσομπα και δεν χάσαμε λεπτό για την παραγγελία. Γριβάδι και τσιρόνια, δύο είδη ψαριών με μοναδικό κοινό τους σημείο, την απίθανη γεύση, καθώς και φασόλια γίγαντες ή ελέφαντες όπως είναι ευρύτερα γνωστά, δεν έλειπαν από το τραπέζι μας.       

Τελευταία στάση, όσον αφορά στους Ψαράδες, η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου χτισμένη κατά τον 19ο αιώνα. Ένας μεγαλοπρεπής ναός, με πολύ όμορφες αγιογραφίες και ένα μοναδικό τέμπλο να στολίζει το εσωτερικό του.

Εγκαταλείποντας το χωριό και τη Μεγάλη Πρέσπα κατευθυνθήκαμε προς τη Μικρή Πρέσπα και το νησάκι του Αγίου Αχιλλείου, το κέντρο των εκδηλώσεων «Πρέσπεια» κατά την περίοδο του Αυγούστου εδώ και πολλά χρόνια. Μπροστά μας και ανάμεσα από τις καλαμιές η πλωτή σύγχρονη γέφυρα που ενώνει τα δύο αυτά άκρα. Στο νησάκι του Αγίου Αχιλλείου υπάρχουν πολλά αρχαιολογικά καθώς και βυζαντινά μνημεία με σημαντικότερο τη Βασιλική Εκκλησία, χτισμένη τον 10ο αιώνα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι τάφοι που υπάρχουν στο νότιο κλίτος του ναού ενώ στη νότια κεραία του διακονικού υπάρχει τάφος που καλύπτεται από μια ανάγλυφη ασβεστολιθική πλάκα όπου και φυλασσόταν το λείψανο του Αγίου Αχιλλείου.

Η ώρα είχε περάσει και ο καιρός είχε χειροτερέψει. Έτσι πήραμε τον δρόμο της επιστροφής για Φλώρινα. Παρόλη την κούραση και τη βροχή,  η ομίχλη και το τοπίο θύμιζε κάτι από ταινία του Αγγελόπουλου.

Είναι πολύ δύσκολο να αποτυπώσει κάποιος τις εμπειρίες ενός ταξιδιού μέσα σε λίγες γραμμές ακριβώς όπως τις έζησε, αξίζει όμως να προσπαθήσει να γνωρίσει και να γευτεί τις ομορφιές της Ελλάδας μας και πολύ περισσότερο να τις σεβαστεί και να τις διαφυλάξει για τις επόμενες γενιές.